Memulihkan hutan bakau di Johor

Gambar ihsan Kelab Belia Prihatin Malaysia

Kawasan Hutan Bakau Kampung Sungai Melayu dan Sungai Perapat di Iskandar Puteri, Johor, Malaysia mewakili ekosistem pantai yang penting dengan kepentingan ekologi yang penting. Hutan bakau ini berfungsi sebagai habitat kritikal untuk pelbagai spesies, menyediakan penampan semula jadi terhadap hakisan pantai, dan menyokong mata pencarian tempatan melalui perikanan.

Walau bagaimanapun, ekosistem penting ini menghadapi cabaran degradasi daripada beberapa sumber. Pencemaran sampah terjerat dalam akar bakau, mengurangkan jangka hayat pokok dan kesihatan ekosistem. Air pasang yang melampau setiap hari di muara mewujudkan keadaan keras yang menghalang penjanaan semula semula jadi, menjadikannya terutamanya sukar bagi anak pokok muda untuk bertahan daripada tindakan ombak yang kuat. Selain itu, komuniti tempatan kadangkala menuai kayu bakau untuk infrastruktur, menambah tekanan ke atas integriti habitat.

Sebagai tindak balas kepada cabaran-cabaran ini, Kelab Belia Prihatin Malaysia telah membangunkan strategi pemulihan ekologi berasaskan piawaian pelbagai aspek yang menangani kedua-dua pemacu kemerosotan ekologi dan sosial. Dengan sokongan daripada Society for Ecological Restoration (SER) dan Microsoft, projek We Be-Leaf Together – Johor Bahru Biodiversity Enhancement bertujuan untuk memulihara dan memulihkan ekosistem bakau, meningkatkan biodiversiti, dan menyokong kesejahteraan sosioekonomi masyarakat setempat.

Menyesuaikan pemulihan kepada keadaan tempatan

Projek ini menggunakan pendekatan pemuliharaan dan pemulihan komprehensif yang disesuaikan dengan keadaan tempatan. Usaha pemulihan tertumpu pada membina semula tumbuh-tumbuhan bakau asli menggunakan spesies asli, seperti Rhizophora mucronata dan Sonneratia caseolaris.

Kaedah penanaman menyesuaikan diri dengan keadaan hidrologi yang mencabar. Pucuk Rhizophora ditanam satu pertiga dalam untuk meningkatkan kestabilan, manakala anak benih Sonneratia di pasu, dipotong dan diangkut dalam bakul buluh untuk meminimumkan kerosakan ombak semasa pemasangan. Buluh dan bahan sumber tempatan digunakan untuk menyokong dan menstabilkan anak pokok yang terdedah kepada arus pasang surut. Selain itu, spesies invasif dikenal pasti dan dialih keluar melalui tinjauan yang disasarkan yang dijalankan dengan kerjasama pakar ekologi.

Bekerjasama dengan masyarakat

Model kerjasama projek memacu keberkesanannya melalui perkongsian yang pelbagai. Jabatan Perhutanan Negeri Johor menyediakan sokongan pengawalseliaan dan kepakaran teknikal, manakala Ranhill SAJ Sdn Bhd memantau kualiti air. Penyelidik dari Universiti Teknologi Malaysia dan Universiti Kebangsaan Malaysia (LESTARI UKM) menjalankan tinjauan ekologi dan membimbing penyelidik belia. WWF-Malaysia menyokong strategi latihan dan penglibatan, Jabatan Pengairan dan Saliran menyumbangkan pandangan tentang keadaan pasang surut dan pantai, dan panel pakar menawarkan semakan dan bimbingan rakan sebaya yang berterusan.

Penyertaan komuniti juga penting kepada reka bentuk dan pelaksanaan projek. Penduduk Kampung Sungai Melayu tempatan melibatkan diri melalui program pendidikan, peluang pekerjaan dan aktiviti pemulihan secara langsung. Sesi pembinaan kapasiti melatih peserta dalam amalan pemuliharaan mampan, manakala sukarelawan mengambil bahagian dalam penanaman, pengumpulan sisa, memerhati burung dan pemantauan kelawar. Aktiviti ini memajukan matlamat ekologi sambil memupuk pengawasan ekosistem jangka panjang.

Kelab Belia Prihatin menggerakkan rangkaian yang luas termasuk lebih 550 peserta belia, 20 saintis warganegara, dan sukarelawan korporat termasuk pekerja Microsoft. Individu yang berdedikasi ini menyumbang beribu-ribu jam sukarelawan ke arah aktiviti pemulihan langsung dan pengumpulan data.

Pendidikan alam sekitar dan jangkauan adalah teras kepada kejayaan jangka panjang projek. Melalui lawatan eko, program sekolah, dan kempen kesedaran awam, ahli komuniti dan pelawat belajar tentang kepentingan ekologi dan nilai budaya bakau. Pada masa yang sama, projek itu menyokong daya tahan ekonomi dengan mempromosikan perikanan mampan dan eko-pelancongan, mewujudkan mata pencarian alternatif yang mengukuhkan ekonomi tempatan. Dengan melibatkan orang ramai dari semua peringkat umur dan latar belakang, projek ini memupuk rasa pengawasan dan hubungan yang berkekalan kepada landskap.

Komponen utama aktiviti pemulihan ialah pemasangan sistem log boom inovatif yang direka untuk memintas dan mengumpul serpihan terapung di sepanjang tebing sungai berhampiran Kampung Sungai Melayu. Dihasilkan daripada bekas HDPE kitar semula, ledakan balak berfungsi untuk tujuan ekologi dan pendidikan. Berfungsi sebagai penghalang pemintasan sisa pasif, ia menghalang sisa plastik daripada mengalir ke kawasan paya bakau yang sensitif, melindungi hidupan marin dan mengekalkan kualiti air. Reka bentuk ini juga menggabungkan titik tontonan yang boleh diakses komuniti dari perjalanan bot eko-pelancongan, menjadikan ledakan balak menjadi alat untuk kesedaran alam sekitar awam. Ahli komuniti tempatan dan nelayan terlibat bukan sahaja dalam pembinaan dan penempatannya tetapi juga dalam memantau sisa yang dikumpul, menyumbang data berharga untuk memaklumkan strategi pengurangan sisa masa depan.

Inisiatif ini menunjukkan model berskala untuk pengurangan sisa yang diterajui komuniti dan penjagaan alam sekitar. Acara pemulihan komuniti, termasuk hari pembersihan dan bengkel eko-pendidikan yang berpusat di sekitar ledakan balak, diteruskan hingga awal 2025, membantu mengukuhkan penglibatan tempatan dan mengukuhkan hubungan antara pengurusan sisa dan kesihatan ekosistem.

Menyampaikan faedah alam sekitar dan sosial

Projek ini direka untuk menyampaikan hasil ekologi yang boleh diukur. Usaha pemulihan bertujuan untuk meningkatkan integriti habitat merentasi 3,000 hektar, menyokong lebih daripada 100 spesies asli dan migrasi, dan meningkatkan kualiti air di Sungai Perapat. Menanam sekurang-kurangnya 100 pokok bakau asli akan menyumbang kepada penyerapan karbon, menstabilkan garis pantai, dan meningkatkan penutupan vegetatif untuk mengukuhkan daya tahan jangka panjang terhadap hakisan dan perubahan iklim.

Sama pentingnya, projek itu menggalakkan kesaksamaan sosial dengan menghubungkan pemulihan ekologi dengan kesejahteraan manusia. Dengan menjana kira-kira 50 pekerjaan langsung dan tidak langsung, menyokong kehidupan yang mampan, dan menawarkan peluang pendidikan, ia memperkasakan masyarakat tempatan, terutamanya kira-kira 500 penduduk Kampung Sungai Melayu, yang kebanyakannya merupakan petani kelapa sawit generasi pertama. Usaha ini bukan sahaja membina kapasiti tempatan tetapi juga memupuk hubungan antara generasi kepada ekosistem bakau dan memberi inspirasi kepada penjaga alam sekitar masa hadapan.

Menghidupkan semula ekosistem melalui pendekatan berasaskan piawaian

Menerapkan piawaian dan prinsip SER untuk pemulihan ekologi meningkatkan potensi projek Peningkatan Biodiversiti We Be-Leaf Together – Johor Bahru untuk berjaya. Pemulihan ekologi berasaskan piawai menyumbang kepada dinamik ekosistem yang kompleks, menavigasi pertukaran guna tanah, menangani cabaran pelaksanaan dan meningkatkan keberkesanan reka bentuk. Projek ini menunjukkan pendekatan yang komprehensif, kolaboratif dan berasaskan standard untuk pemulihan ekologi. Dengan menyepadukan pengetahuan yang pelbagai, menangani punca kemerosotan akar, dan memupuk penyertaan inklusif, ia berusaha untuk menghidupkan semula ekosistem bakau sambil meningkatkan kesejahteraan komuniti yang saling berkaitan.